Αναρχοκομουνιστικός Συνδικαλισμός ή Ρεφορμισμός;

Σε μια περίοδο κρίσης είναι λογικό να εντείνονται οι κοινωνικές αντιθέσεις. Μέσα σε μια τέτοια περίοδο είναι ακόμα πιο λογικό να γίνονται ακόμα πιο επίκαιρες όλες οι επαναστατικές θεωρήσεις που προϋπάρχουν μέσα στο κοινωνικό σύνολο.

Η αναρχική θεώρηση, σαν γνήσια επαναστατική τάση μέρους του επαναστατικού υποκειμένου, δεν θα μπορούσε να λείψει από την πρώτη γραμμή αντίστασης και πάλης για την προώθηση της κοινωνικής επανάστασης και την δημιουργία εκείνων των συνθηκών ελευθερίας για το σύνολο της κοινωνίας να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις αξιών και συμβίωσης των ανθρώπων. Το πρόταγμα των ελεύθερων και μη καταπιεστικών σχέσεων συμβίωσης, η ανάγκη για την απόλυτη ατομική και συλλογική ελευθερία, η κατάργηση του Κράτους, της ιδιοκτησίας   της όποιας ανταλλακτικής οικονομικής σχέσης, η αυτοοργάνωση και η αυτοδιάθεση κάθε κοινότητας και συλλογικότητας είναι κάποια από τα κύρια χαρακτηριστικά της αναρχικής θεώρησης.

Η πολυφωνία και η πολυτασικότητα του αναρχικού χώρου αν και απολύτως υγιές φαινόμενο, δεν πρέπει να διολισθαίνει στην ισοπέδωση και στην λάθος ταυτοποίηση των διάφορων τάσεων με την βασική αναρχική θεώρηση.  Η αυτοανακήρυξη πολλών και διαφόρων ιδεολογικών ρευμάτων σε αναρχικές, αποτελεί τουλάχιστον παγίδα και κυρίως αποπροσανατολισμό στην κινηματική δράση του αναρχισμού. Η Αναρχία δεν είναι ιδεολογία. Πολλοί από τους «συντρόφους» δεν είναι παρά ελευθεριακοί κομμουνιστές ή ακόμα χειρότερα Μαρξιστές που κρύβουν πίσω από το αναρχικό πρόταγμα τις εξουσιαστικές τους τάσεις.

Ας πάρουμε τον σημερινό αναρχοσυνδικαλισμό στην Ελλάδα για παράδειγμα, που θεωρεί πως πρέπει να παλεύει για εργατικά δικαιώματα, βελτιώσεις, παροχές και πως η οργάνωση πάλης του σήμερα, ο συνδικαλισμός, πρέπει να είναι και το μοντέλο οργάνωσης της κοινωνίας αύριο. Ο συνδικαλισμός, θεσμός ανάγκης της εργατικής πάλης μέσα στον καπιταλισμό, είναι φύσει καπιταλιστικό μοντέλο όμως. Βασίζεται στην σχέση εργοδότη – εργαζόμενου και μόνο σ’ αυτή. Που τον χρειάζεται λοιπόν μια κοινωνία χωρίς εργοδότες; Μόνη περίπτωση που μπορώ να φανταστώ θα ήταν η σχέση εργάτη – κράτους, αλλά τότε δεν μιλάμε για αναρχική σκέψη αλλά για μαρξιστική. Είναι τουλάχιστον ατόπημα η παραδοχή πως μπορεί να υπάρξει συνδικαλισμός σε μια αυριανή κοινωνία που δεν έχει αφεντικά, είτε ιδιώτες είτε γραφειοκράτες. Σε μια κοινωνία ισότητας και ελευθερίας δεν μπορεί οι άνθρωποι να μοιράζονται σε ομάδες συμφερόντων, αλλά μόνο το συνολικό κοινοτικό συμφέρον μπορεί να είναι αντικείμενο κοινωνικών διεργασιών και μόνο αν εξασφαλίζεται ο σεβασμός στην ατομική ελευθερία και την ελευθερία κάθε μειονότητας. Επίσης, η λογική των συνδικαλιστών περί εργασιακής ηθικής και εργατικής ταυτότητας δεν έχει καμιά θέση σε μια κοινωνία που εργασία δεν αποτελεί προϋπόθεση επιβίωσης, ούτε αυτοσκοπός ζωής, αλλά εκλαμβάνεται μόνο ως εθελοντική προσφορά στην κοινότητα, σε απόλυτα ελεύθερη σχέση χρόνου και παραγόμενου αποτελέσματος. Κάθε μορφή «αναγκαστικής» εργασίας, απλά αποτελεί την βάση κάθε εξουσίας που τόσο αποστρέφεται κάθε αναρχικός.

Επίσης, η εμμονή των συντρόφων συνδικαλιστών στον παρωχημένο και αστικό ορισμό της εργατικής τάξης που έδωσε ο Μαρξ όπου τα όρια των τάξεων είναι δομημένα σαφώς πάνω στα συμφέροντα των αστών και που ο αυστηρός διαχωρισμός των λούμπεν, άνεργου, προλετάριου, αγρότη, ελεύθερου επαγγελματία, μικροπαραγωγού οδηγεί αναγκαστικά σε περιχαράκωση. Οδηγεί όμως και σε πρακτικές καθαρού ρεφορμισμού όπως πολύ εύστοχα έχει διατυπώσει ο Μαλατέστα στο «Ρεφορμισμός» απ’ όπου και το απόσπασμα: «πολύ συχνά οι μεταρρυθμίσεις που προτιμούν είναι εκείνες που, όχι μόνο φέρνουν αμφίβολα άμεσα ωφελήματα, αλλά και εξυπηρετούν την παγίωση του υφιστάμενου καθεστώτος και δημιουργούν στους εργάτες ένα κατεστημένο συμφέρον απ’ τη συνεχιζόμενη ύπαρξη του.  Όπως λόγου χάρη, οι κρατικές συντάξεις, τα προγράμματα κοινωνικής ασφάλισης καθώς επίσης και τα προγράμματα συμμετοχής στα κέρδη στις αγροτικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις κλπ.»

Ακόμα και οι της CNT στην Ισπανία, μια συνδικαλιστική ένωση που ποτέ δεν έκρυψε τον Αναρχοκομμουνιστικό της χαρακτήρα και που χρησιμεύει σαν σημείο αναφοράς για πολλούς από τους σημερινούς συντρόφους, είχε ξεκάθαρα αφήσει κάθε ρεφορμιστική πολιτική πίσω της, για την ακρίβεια ποτέ δεν την υιοθέτησε. Δεν διαπραγματευόταν ποτέ με τα αφεντικά για τις συνθήκες εργασίας και τα μεροκάματα, δεν διατηρούσε ποτέ κεφάλαια για ενίσχυση απεργών, εν ολίγοις δεν έγινε ποτέ κοινωνικός εταίρος των αφεντικών. Η CNT απαιτούσε τον άμεσο έλεγχο και εκμετάλλευση των μονάδων παραγωγής από τους εργάτες τους και της γης από τους αντίστοιχους εργάτες γης. Επίσης, σαν μόνο τρόπο κοινωνικής επανάστασης αποδεχόταν την άμεση δράση, απεργίες, δολιοφθορές, απαλλοτρίωση, ένοπλη εξέγερση. Σε φυλλάδιο της CNT-FAI της εποχής διαβάζουμε: «Οι CNT και FAI καλούν τον καθένα στην ένοπλη επανάσταση. Η ώρα της επανάστασης έχει φτάσει και η στιγμή είναι τώρα. Είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τον αναρχοκομμουνισμό πραγματικότητα.»

Οι σημερινοί σύντροφοι λοιπόν που αυτοπροσδιορίζονται ως αναρχοσυνδικαλιστές, σε ποιον συνδικαλισμό αναφέρονται; Σε αυτόν που εργαλειακά χρησιμοποίησαν οι αναρχοκομουνιστές στην Ισπανία ή στον  ρεφορμιστικό συνδικαλισμό του σήμερα; Στην πρώτη περίπτωση είναι αναρχοκομμουνιστές, δηλαδή Μαρξιστές που διαχώρισαν τη θέση τους από την μπολσεβίκικη θέαση του κομουνισμού όχι όμως από τις παραδοσιακές μαρξιστικές αντιλήψεις περί εξουσίας, στη δεύτερη, απλά περιχαρακώνουν το κίνημα στα στενά πλαίσια μιας «αστικής» θεώρησης των τάξεων, και άθελα τους οδηγούν σε ένα διαφορετικό είδος «μεταρρύθμισης» από αυτό που θέλουμε σαν αναρχικοί. Για να δανειστώ λίγο τα λόγια του Μαλατέστα «Επανάσταση σημαίνει, με την ιστορική έννοια της λέξης, ριζική αναμόρφωση των θεσμών που πετυχαίνεται γρήγορα με τη βίαιη εξέγερση του λαού ενάντια στην υφιστάμενη εξουσία και στα προνόμια¨ κι είμαστε επαναστάτες κι εξεγερμένοι, γιατί δεν θέλουμε απλώς να βελτιώσουμε τους τωρινούς θεσμούς, αλλά να τους καταστρέψουμε εντελώς, καταργώντας κάθε μορφή, κυριαρχίας ανθρώπου από άνθρωπο και κάθε είδος παρασιτισμού πάνω στην ανθρώπινη εργασία, κι επειδή θέλουμε να το πετύχουμε αυτό όσο το δυνατό πιο γρήγορα και επειδή πιστεύουμε ότι οι θεσμοί που γεννήθηκαν απ’ τη βία διατηρούνται με βία και δεν θα υποκύψουν παρά μόνο μπροστά σε μια ισοδύναμη βία…»

Αυτή όμως η απόλυτη καταστροφή των θεσμών της σημερινής κοινωνίας, βάζει σε σκέψεις πολλούς συντρόφους, που επηρεασμένοι από μια επίπλαστη μαρξιστική ηγεμονία στο θεωρητικό επίπεδο, πέφτουν εύκολα θύματα μιας δήθεν ελευθεριακής προσέγγισης και ελαφρά τη καρδία, αρχίζουν να χτίζουν μοντέλα και εγχειρίδια χρήσης για την κοινωνία του αύριο. Ένα παράδειγμα είναι το παραπάνω με το συνδικαλιστικό μοντέλο, και είναι δηλωτικό της σύγχυσης που επικρατεί ως το προς τι είναι τελικά η Αναρχία.

Ας πάρουμε τα πράγματα όμως από την αρχή. Κάθε επαναστατικό υποκείμενο, οφείλει να προωθεί την επανάσταση σε κάθε φάση της κοινωνικής εξέλιξης. Είναι φύση της Αναρχίας η επανάσταση και χωρίς αυτή δεν νοείται καμιά αναρχική θεώρηση. Ο επαναπροσδιορισμός των τάξεων μέσα από μια επαναστατική οπτική είναι απαραίτητος για την ίδια την επανάσταση που σκοπό έχει την εξάλειψη των τάξεων. Ως αναρχικοί θα έπρεπε να σκεφτόμαστε αταξικά και όχι στα στενά πλαίσια των τάξεων, και μάλιστα έτσι όπως ορίστηκαν αυτές σχεδόν διακόσια χρόνια πριν.

Η μετεξέλιξη του Καπιταλισμού, ειδικά στις δυτικές οικονομίες, αναγκάστηκε σχεδόν να εξαφανίσει την παραδοσιακή έννοια του βιομηχανικού εργάτη / προλετάριου. Φαινόμενα όπως αυτό ενός μέλους της εργατικής τάξης, που λόγω των πρόσκαιρων παραχωρήσεων που για δικούς τους λόγους έκαναν σε μια ιστορική περίοδο οι καπιταλιστές, βρέθηκε με σχετική οικονομική άνεση και έντονα διεστραμμένη ταξική συνείδηση, δεν είναι πλέον μειοψηφικά στους κόλπους της κοινωνίας μας. Μικροϊδιοκτήτες και αυτεπάγγελτοι, που δεν ανήκουν στην εργατική τάξη κατά την παραδοσιακή μαρξιστική αντίληψη, βρίσκονται συχνά σε δυσμενέστερη οικονομική θέση από τον εργάτη/υπάλληλο. Επίσης δεν μπορούμε να αρνηθούμε το δικαίωμα κάποιου να τρέφει τον πόθο και την ετοιμότητα για την επανάσταση, άσχετα με την κοινωνική του κατάταξη.

Ο κοινωνικός μετασχηματισμός και η διάχυση των συνειδήσεων μεταξύ των πρότερα ξεκάθαρα ορισμένων κοινωνικών τάξεων, η όλο και πιο ασαφής κοινωνική διαστρωμάτωση και η επί έτη συνεχόμενη αλλοτρίωση της ατομικής συνείδησης από τον άκρατο καταναλωτισμό οδηγεί αναγκαστικά στην παραδοχή της ανάγκης μιας επανατοποθέτησης του επαναστατικού υποκειμένου απέναντι στις παραδοσιακές ταξικές αναφορές. Μπορούμε πλέον να διακρίνουμε μόνο δύο τάξεις που συνυπάρχουν αντιμαχόμενες στο κοινωνικό πλαίσιο. Δύο κύριες κοινωνικές τάξεις, την άρχουσα ή καπιταλιστική τάξη και την αντίθετη σ’ αυτή τάξη των ανθρώπων που βιώνουν την εκμετάλλευση.  Η δεύτερη μοιράζεται σε δυο υποσύνολα, σε αυτό των ανθρώπων  που παλεύουν για την κατάργηση των τάξεων και σ’ αυτό εκείνων που συνιστούν την παθητική ή ακόμα και ενεργή επαναστατική αντίδραση και συνειδητά ή ασυνείδητα τάσσονται υπέρ του συστήματος. Η τάξη που παλεύει για την ελευθερία και την ισότητα είναι η επαναστατική τάξη, και έχει ασαφή οικονομικά και ιδεολογικά όρια, αλλά κατέχει συγκεκριμένη συνείδηση της θέσης της μέσα στο ιστορικό και οικονομικό γίγνεσθαι. Φυσικά και η μεγάλη βάση αυτή της τάξης είναι οι εργαζόμενοι, αλλά όχι πλέον με την στενή έννοια του προλετάριου, αλλά κάθε ανθρώπου που αναγκάζεται να ανταλλάσσει τον παραγωγικό του χρόνο για τα απαραίτητα προς το ζην. Η κοινωνική εξέλιξη και η ώθηση πολλών ανθρώπων να επενδύσουν σε μικρές παραγωγικές μονάδες, συχνά οικογενειακές ή ολιγομελείς επιχειρήσεις, ενώ σαφώς αποτελούν εν δυνάμει εφαλτήριο για την αναρρίχηση στο καπιταλιστικό σύστημα σαν εκμεταλλευτές κερδοσκόποι, τις περισσότερες φορές δεν εξασφαλίζουν καμιά ουσιαστική οικονομική διαφορά από έναν απλό μισθωτό. Η ταξική τους προέλευση αλλά και η ταξική τους συνείδηση δεν είναι αυτομάτως αστική, αλλά τις περισσότερες φορές παραμένει έντονα εργατική. Η a priori τοποθέτηση τους λοιπόν στις τάξεις του ταξικού εχθρού, μάλλον δίκη προθέσεων είναι παρά πολιτική θέση καθαρότητας. Γιατί δεν αρκεί να έχεις ταξική συνείδηση, πρέπει να είναι και επαναστατική. Και η επαναστατική συνείδηση, δεν μπορεί να είναι ίδιον μόνο της εργατικής τάξης, αλλά κάθε καταπιεσμένου ανθρώπου.

Σαν συνειδητά μέλη λοιπόν της επαναστατικής τάξης, οφείλουμε να προτάσσουμε πάντα την επανάσταση, και θα αφήσω πάλι τον Μαλατέστα να συνεχίσει τον προηγούμενο συλλογισμό του «…Αλλά η επανάσταση δεν μπορεί να γίνει μόλις τη θέλει κανείς. Μήπως θα πρέπει να παραμείνουμε αδρανείς, να περιμένουμε να ωριμάσει η κατάσταση με τον καιρό; Κι ακόμα και μετά από μια πετυχημένη εξέγερση, θα μπορούσαμε να πραγματοποιήσουμε, μέσα σε μια νύχτα, όλες μας τις επιθυμίες και να περάσουμε από μια κρατιστική και καπιταλιστική κόλαση σ’ έναν αντιεξουσιαστικό-κομμουνιστικό παράδεισο, που είναι η πλήρης ελευθερία του ανθρώπου μέσα στα πλαίσια της επιθυμητής κοινότητος των συμφερόντων όλων των ανθρώπων; Αυτές είναι αυταπάτες που μπορεί να ριζώσουν ανάμεσα σε εξουσιαστές, που βλέπουν τις μάζες σαν πρώτη ύλη την οποία μπορούν να διαμορφώσουν σύμφωνα με τη θέληση τους, με νόμους στηριζόμενους με σφαίρες και χειροπέδες, εκείνοι που κατέχουν την εξουσία. Αλλά αυτές οι αυταπάτες δεν έχουν θέση ανάμεσα σε αναρχικούς. Χρειαζόμαστε τη συναίνεση των ανθρώπων και επομένως πρέπει να πείσουμε με την προπαγάνδα και το παράδειγμα, πρέπει να διδάξουμε και να επιδιώξουμε ν’ αλλάξουμε το περιβάλλον με τέτοιο τρόπο, ώστε αυτή η εκπαίδευση να μπορέσει ίσως να φθάσει έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων…»

Γυρνώντας τώρα πίσω σε όλες εκείνες τις συλλογικότητες που οραματίζονται την κοινωνία του αύριο με κάποιο συγκεκριμένο μοντέλο, που οδηγούν τους συντρόφους στον κοινωνικό αγώνα για την κατάργηση των τάξεων και της εκμετάλλευσης μέσα από προκαθορισμένες παραδοχές για τη φύση και τη λειτουργία των αυριανών θεσμών, ακόμα κι αν δεχτούμε, πράγμα που δεν αμφισβητώ, τις καλύτερες των προθέσεων, δεν μπορούμε παρά να εκπλαγούμε από μια φοβερή σύμπτωση με τις εξουσιαστικές θέσεις των Μαρξιστών. Το κύριο στοιχείο σύμπτωσης δεν είναι άλλο από την έλλειψη εμπιστοσύνης που δείχνουν όλοι τους στη Κοινωνία αλλά ακόμα και στους ίδιους τους, τους συντρόφους. Αυτή η έλλειψη της εμπιστοσύνης είναι που καθιστά αναγκαία την πρόβλεψη από τώρα όλων των δομών και του τρόπου λειτουργίας των αυριανών θεσμών, ώστε η «ανώριμη» κοινωνία να μην παρεκτραπεί της στόχευσης της επανάστασης.

Ας δούμε τι θέση παίρνει ο Μαλατέστα: «…Είμαστε σήμερα μεταρρυθμιστές στο βαθμό που επιδιώκουμε να δημιουργήσουμε τις πιο ευνοϊκές συνθήκες και ένα όσο το δυνατό μεγαλύτερο αριθμό φωτισμένων αγωνιστών, έτσι ώστε να μπορέσει να έχει ικανοποιητική έκβαση μια λαϊκή εξέγερση.  Θα είμαστε μεταρρυθμιστές και αύριο, μετά από μια νικηφόρα εξέγερση και την επίτευξη της ελευθερίας, στο ότι θα επιδιώξουμε μ’ όλα τα μέσα που επιτρέπει η ελευθερία, δηλαδή με την προπαγάνδα το παράδειγμα και ακόμα και τη βίαιη αντίσταση ενάντια σ’ όποιον θα ήθελε να περιορίσει την ελευθερία μας, να προσηλυτίσουμε στις ιδέες μας έναν ακόμα μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων.

  Αλλά δε θ’ αναγνωρίσουμε τους θεσμούς, θα πάρουμε η θα κερδίσουμε κάθε δυνατή μεταρρύθμιση με το ίδιο πνεύμα που κάποιος αποσπάει μια κατακτημένη περιοχή απ’ τα χέρια του εχθρού, προκειμένου να συνεχίσει την προέλαση του και θα παραμείνουμε πάντα εχθροί κάθε κυβέρνησης, ανεξάρτητα απ’ το αν πρόκειται για τη σημερινή μοναρχική κυβέρνηση η για τις αυριανές δημοκρατικές η μπολσεβίκικες κυβερνήσεις.»

Όχι τις αυριανές δομές, όχι το εγχειρίδιο χρήσης, αλλά τις σημερινές συνθήκες που είναι απαραίτητες για μια ικανοποιητική έκβαση μιας λαϊκής εξέγερσης δημιουργούμε. Και εδώ είναι η ουσία της Αναρχίας. Η επαναστατική της φύση σήμερα αλλά και αύριο, όπως και η αναγνώριση της ανάγκης της συναίνεσης των ανθρώπων. Μια αναρχική κοινωνία είναι μόνο συναινετική, και ας το παραδεχτούμε επιτέλους, πως κάθε μορφή πρόβλεψης μιας τέτοιας κοινωνίας πέραν της συναίνεσης και της οριζόντιας συμμετοχής όλων, κάθε άλλο παρά συναινετική στάση είναι. Όλη μας η εμπειρία είναι μέσα στις ιστορικές μεταλλάξεις εξουσιαστικών κοινωνικών συστημάτων και κυρίως του Καπιταλισμού. Κάθε δομή αντίστασης και οργάνωσης είναι επίσης αποτέλεσμα των σημερινών αναγκών και ετεροπροσδιορίζονται από τις δομές που θέλουμε να καταργήσουμε. Έτσι και ο συνδικαλισμός δεν είναι παρά ένα εργαλείο του σήμερα, φτιαγμένο για την αντιμετώπιση του εχθρού και όχι ένα εργαλείο του αύριο, όπου ο εχθρός θα έχει εκλείψει. Η ρήση πως οι δομές του αγώνα μας πρέπει να έχουν χαρακτηριστικά από τις αυριανές δομές, αν και σωστή εμπεριέχει έναν τεράστιο κίνδυνο παρανόησης. Αντί να δεχτούμε μόνο την ανάγκη της αυριανής οριζόντιας οργάνωσης όλων των δομών σαν προϋπόθεση, ανάγουμε όλα τα χαρακτηριστικά των σημερινών δομών ως προϋπόθεση για τις αυριανές. Όσο έμμεση και αν είναι αυτή η επιβολή εκ των προτέρων του όποιου μοντέλου, όσο καλοπροαίρετα κι αν γίνεται, δεν παύει να είναι επιβολή και να αντιτίθεται με την ίδια τη φύση της Αναρχίας. Την απόλυτη εμπιστοσύνη στον άνθρωπο να αποφασίσει ελεύθερα για το μέλλον του. Η κατάκτηση αυτής της ελευθερίας, περνάει μέσα από την καταστροφή όλων των θεσμών και δομών που αναπαράγουν το σήμερα, που λιγότερο ή περισσότερο εκφράζουν εξουσία. Μέσα από την επανάσταση για την κατάργηση της εξουσίας και κατά συνέπεια την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης ανάμεσα στους ανθρώπους.

Καταλήγοντας, αναρωτιέμαι λοιπόν, ποια η ανάγκη διαχωρισμού του συνδικαλιστικού προτάγματος από τον Αναρχοκομουνισμό; Γιατί νιώθει την ανάγκη κάποιος να αυτοχαρακτηριστεί Αναρχοσυνδικαλιστής αντί για Αναρχοκομουνιστής ή Ελευθεριακός Κομμουνιστής; Σύμφωνα με τα προτάγματα της CNT πάντως δεν υπάρχει καμιά τέτοια ανάγκη. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το συνθετικό Αναρχο- δεν έχει καμιά νομιμοποίηση. Καιρός να διαλέξει κανείς τελικά τι θέλει να είναι. Ελευθεριακός κομμουνιστής, Ρεφορμιστής ή Αναρχικός. Όλα μαζί δεν υπάρχουν.

(Τα αποσπάσματα είναι από εδώ: Ερρίκο Μαλατέστα – Ρεφορμισμός http://wp.me/p2tMSd-9  )

.

Short Url: http://wp.me/p2tMSd-50